83. Hai ông đang nói chuyện với nhau th́ có một tu sĩ đến xin tiến sĩ Fragô kiếm giùm một căn pḥng. V́ tại nhà ông trọ, đang có nhiều người chết, có lẽ v́ dịch hạch thời đó đang lan tràn tại Paris. Tiến sĩ Fragô và người lữ khách muốn đi xem nhà đó và mời một phụ nữ có kinh nghiệm đi theo họ. Bà vào nhà quan sát một lát th́ nói là dịch hạch.

Người lữ khách cũng vào nhà, thấy có một người nằm đau th́ an ủi người ta, và tay đụng đến vết thương của người ấy, một lúc sau ra về một ḿnh. Tự nhiên tay ông bắt đầu đau như đă bị mắc dịch hạch. Cảm tưởng này in sâu vào tâm trí ông đến độ không thể thoát nổi, cho đến khi ông cương quyết đút tay vào miệng và xoay đi xoay lại nhiều lần, tự nhủ rằng nếu tay bị mắc dịch hạch th́ bây giờ cho miệng mắc luôn xem sao. Sau khi làm như vậy, ông hết c̣n cảm tưởng mắc bệnh và tay hết đau.

84. Tuy nhiên, lúc về trường Thánh Barbara nơi ông đang trọ và học, người nhà biết ông đă vào căn nhà có dịch hạch th́ tránh xa ông và không muốn ông vào nhà. Ông phải ngủ ở ngoài mấy ngày. Theo phong tục tại Paris, các sinh viên đại học năm thứ ba muốn lấy bằng Tú Tài th́ phải “lấy đá” như họ nói. V́ muốn “lấy đá” phải mất một số tiền, nên sinh viên không lấy nổi (84). Người lữ khách do dự có nên lấy hay không. V́ không quyết định được nên ông nhờ Giáo Sư giúp ư kiến (85). Giáo sư khuyên ông lấy th́ ông lấy. Tuy nhiên, vẫn có người chỉ trích ông, ít nhất một người Tây Ban Nha để ư đến việc đó.

Tại Paris, I-Nhă bị đau dạ dày trở lại. Cứ mười lăm ngày ông lại đau và kéo dài suốt hơn một tiếng. Có lần ông đau suốt mười sáu, mười bảy tiếng (86). Khi học hết trung học, vài năm thần học ở đại học (87) và qui tụ được một số bạn bè th́ bệnh t́nh trở nên càng ngày càng trầm trọng, không t́m được cách nào chữa trị, mặc dù đă thử nhiều cách.

85. Các y sĩ nói rằng chỉ có khí hậu ở quê nhà mới có thể giúp ông khỏi bệnh. Các bạn bè cũng bảo như thế và khuyên ông về quê (88).

Hồi đó tất cả các bạn bè đă quyết định họ sẽ làm ǵ. Họ sẽ đi Vênêzia và từ đó sẽ đến Giêrusalem. Nếu không được phép ở lại Giêrusalem họ sẽ trở về Roma tŕnh diện vị đại diện Chúa Kitô để Ngài sai họ làm việc những nơi Ngài nhận thấy Thiên Chúa sẽ được vinh quang hơn và các linh hồn được lợi ích hơn (89). Họ cùng đồng ư, tại Vênêzia, họ sẽ chờ tàu một năm, nếu trong năm đó không có tàu đi Trung Đông, họ sẽ không bị ràng buộc bởi lời khấn đi Giêrusalem nữa, và sẽ tŕnh diện Đức Giáo Hoàng (90).

Cuối cùng người lữ khách chiều ư các bạn. V́ có một số bạn gốc Tây Ban Nha cần giải quyết một số vấn đề nên ông t́nh nguyện lo giùm (91). Rồi họ điều đ́nh vói nhau rằng: Sau khi I-Nhă khỏi bệnh, sẽ lo giải quyết các vấn đề đó rồi tới Vênêzia chờ các bạn tại đó.

86. Đó là vào năm 1535, và theo dự định của các bạn th́ ông sẽ lên đường vào năm 1537 vào ngày lễ Thánh Phaolô Trở Lại. Tuy nhiên chiến tranh lại bùng nổ và ông phải lên đường vào tháng 11 năm 1536. Truớc khi lên đường, I-Nhă nghe biết rằng, có người tố cáo với các thẩm phán với những lời cáo buộc chống lại ông. Biết được sự kiện, mặc dù người ta đă không nhắm đích danh ông, ông vẫn đích thân đến viên thẩm phán (92) và bảo ông này về những ǵ ông đă nghe, về cuộc hành tŕnh ông sắp đi và về các bạn của ông. Vậy ông xin các thẩm phán một bản án. Ông thẩm phán nói rằng ông cũng có nghe những điều cáo buộc nhưng chẳng thấy có ǵ là quan trọng. Ông chỉ muốn xem những ǵ I-Nhă đă viết, tức là bản Linh Thao. Khi xem xong, ông nhiệt liệt khen ngợi, và xin một bản như người lữ hành đă đưa cho ông. Mặc dù vậy, người lữ hành vẫn khẩn khoản xin ông ta một bản án. V́ ông thẩm phán từ chối nên người lữ khách lại trở lại nhà của ông này với vài nhân chứng và viên chưởng khế để làm biên bản chứng thực sự kiện (93).
. . .

(85) Lư do I-Nhă do dự không biết có nên lấy bằng cao học hay không, ngài không nói ra. Nhưng có lẽ lấy bằng này sẽ là bằng chứng của việc ham danh. Hoặc cũng có thể việc trả lệ phí cho đợt thi đi ngược với khao khát sống thanh bần của ngài.

(86) I-Nhă bị đau như thế trong suốt cuộc đời. Bác sĩ nào cũng chẩn đoán là đau dạ dày. Nhưng sau ngày I-Nhă qua đời, người ta khám nghiệm tử thi và thấy rất nhiều sỏi trong túi mật của ngài. Đây mới chính là nguyên cớ thật làm I-Nhă đau bụng bao năm đằng đẵng.

(87) Vào tháng 4 năm 1534, I-Nhă bắt đầu học thần học tại một Ḍng của các Cha Đaminh (chi Ḍng Thánh Jacques) và Ḍng của các Cha Phanxicô gần đó. Ông học với họ cho đến khi rời Paris vào tháng 4 năm 1535. Sau ông tiếp tục học thần học vào năm 1536 tại Venice.

(88) Hồi đó Y khoa chưa phát triển nên việc sống ở thôn quê, nơi có khí hậu trong lành đă trở thành toa thuốc cho nhiều thứ bệnh khác nhau.

(89) Cho đến lúc này, I-Nhă và các bạn cũng chưa hề có ư định muốn thành lập một ḍng tu mới. Bản thân I-Nhă vẫn ướcmơ được sống và chết tại Giêrusalem. Ư kiến chờ một năm nếu không có tàu đi Đất Thánh th́ trở về Roma tŕnh diện Đức Giáo Hoàng là ư kiến của Phêrô Favre. Thế nên nhiều nhà sử học cho rằng nếu không có Phêrô Favre, Ḍng Tên có thể sẽ không thành h́nh bởi I-Nhă và các sẽ tiếp tục chờ cho đến khi được qua và ở lại làm việc tại Giêrusalem.

(90) Ở đây có ư ám chỉ những lời khấn mà nhóm những người bạn trong Chúa đă hứa vào ngày 15 tháng 8 năm 1534 khi họ c̣n ở tại Montmartre. Cùng chính v́ họ đă khấn vào ngày 15 tháng 8, các tu sĩ ḍng tên về sau cũng thường chọn ngày này để khấn trọn (hay chí ít chọn một ngày gần ngày 15 tháng 8). Cho đến nay, không ai biết rơ chi tiết về những lời mà họ khấn hôm đó. Sau khi I-Nhă rời Paris để trở về quê vào tháng 4 năm 1535, sáu người c̣n lại đă nhắc lại lời khấn của họ một lần nữa vào ngày 15 tháng 8 năm 1535. Hôm ấy có ba người bạn khác gia nhập nhóm và cùng khấn với họ, đó là Claude Jay từ Savoy, Jean Codure và Paschase Broet từ Pháp. Như thế, nhóm của I-Nhă đă có 10 thành viên. Mười thành viên này sau trở thành 10 vị đồng sáng lập Ḍng Tên Chúa Giêsu.

(91) I-Nhă cũng muốn dùng cơ hội này để sửa chữa những dư âm của những hành vi bất toàn mà ông đă làm trong thời trai trẻ phóng túng.

(92) Vị thẩm phán ấy là Cha Valentín Liévin.