Xin Đặt Lương Tâm Ngài Trong Con

LM Gildo Dominici, SJ

Một người Do Thái hỏi một tu sĩ công giáo:

- Anh là người Kitô giáo, anh dựa vào căn bản nào mà anh nhận định ý Chúa, để phân biệt giữa điều lành và điều dữ?

Người tu sĩ trả lời:

- Từ lương tâm.

- Ồ, vậy thật là buồn cho các anh, vì các anh đặt căn bản trên một ánh sáng rất là mù mờ. Chúng tôi thì có ánh sáng từ kinh Torah. Người Do Thái kết luận.

Trong niên lịch Do Thái, có một ngày lễ gọi là “Simhat Torah” nghĩa là “vui mừng cho Torah”, vào khoảng ngày 23 của tháng Tishri (tháng 9 hoặc tháng 10 dương lịch). Đối với người Do Thái thì thật là vinh hạnh và vui mừng để có kinh Torah và Kinh Thánh. Nguồn gốc tinh thần và xã hội của họ đều dựa trên đó. Họ coi sự thiện, sự dữ là những gì Giavê nói “Đó là thiện, đó là dữ.”

Còn với chúng ta, những người kitô hữu ? Có phải chúng ta chỉ dựa vào lương tâm để hướng dẫn đời sống ? Chúng ta cũng có Phúc Âm và trong Phúc Âm có Bài Giảng Trên Núi đã được thánh Matthêu giới thiệu như một lề luật mới trong Phúc Âm của ngài.

Vậy thế nào là ý nghĩa của Phúc Âm nói chung và Bài Giảng Trên Núi cách riêng ? Chúng ta có vui mừng khi có Phúc Âm như người Do Thái đã vui mừng vì họ có kinh Torah không ?

Để có thể hiểu sâu xa hơn ý nghĩa và giá trị của Phúc Âm và lề luật trên núi. Chúng ta đan cử một vài ví dụ như sau:

Chúng ta bắt đầu từ truyện Kiều. Chúng ta biết truyện Kiều tương đối phản ảnh những giá trị truyền thống cổ truyền của người Việt Nam.

Nhân vật Kiều đã có một vị hôn phu, yêu nhau tha thiết và dự định sẽ đi tới hôn nhân trong một thời gian ngắn. Nhưng một biến cố bất ngờ xảy đến cho gia đình: Bố phải bị tù đày. Trong lòng Kiều bấy giờ ngổn ngang: “Bên tình bên hiếu bên nào nặng hơn.”

Lòng của Kiều thì chọn vị hôn phu nhưng lương tâm lại bắt Kiều hướng về đạo Hiếu. Cô Kiều đã chọn chữ Hiếu, cô đã bán mình để chuộc bố mẹ “Bên Hiếu nặng hơn.” Chữ HIẾU thật nặng hơn tình yêu hôn nhân nhiều.

Cô Kiều đã quyết định sự việc, dựa trên giá trị của lương tâm hợp với truyền thống xã hội cổ truyền Việt Nam.

Chúng ta cứ giả thử Kiều là một kitô hữu: Trong trạng huống tương tự, liệu Kiều có bán mình không ? Nói một cách khác: trong tình trạng như Kiều, Maria Goretti có làm như vậy không?

Câu trả lời dĩ nhiên là “KHÔNG!” Vì lương tâm của một kitô hữu thật khác biệt với người không phải kitô hữu. Lương tâm của người kitô hữu đặt căn bản trên Phúc Âm và Phúc Âm đến do sự mặc khải của Thiên Chúa, trong khi đó những người không phải kitô hữu đặt căn bản lương tâm trên những giá trị thay đổi tuỳ theo phong tục tập quán của con người sinh sống trong vùng đó, và do đó đến từ con người. Ta hãy xem 3 điều răn đầu trong 10 điều răn đều nói về bổn phận của con người đối với Thượng Đế, đến điều răn thứ tư trởi đi ta mới thấy bổn phận của con người đối với con ngưới (điều răn thứ tư: thảo kính cha mẹ). Vậy đối với kitô hữu, Thiên Chúa là trên hết, bố mẹ là thứ nhì.

Bán mình “làm điếm” là vi phạm đến sự kính trọng Thiên Chúa sống động trong lòng mỗi người. “Nào anh em chẳng biét rằng thân xác anh em là phần thân thể của Đức Kitô sao ? Tôi lại lấy phần thân thể của Đức Kitô mà làm phần thân thể của người kỹ nữ sao ? Không đời nào! ... Hay anh em lại chẳng biết rằng thân xác anh em là đền thờ của Thánh Thần sao ? Mà Thánh Thần đang ngự trong anh em, là Thánh Thần chính Thiên Chúa ban cho anh em. Như thế anh em đâu còn thuộc về mình nữa, vì Thiên Chúa đã trả giá đắt mà chuộc lấy anh em. Vậy anh em hãy tôn vinh Thiên Chúa nơi thân xác anh em.” (1Cor. 6:15,19-20).

Ta nhìn thấy một người khi chọn Phúc Âm, theo Chúa Kitô là lý tưởng sống, lương tâm sẽ thay đổi. Phúc Âm sẽ cho ta một lương tâm mới.

Một thí dụ nữa:

Thánh Phanxicô Assisi là một thanh niên giàu có. Khi còn trẻ, lối nhìn, cách sống của ngài đặt trên căn bản thật “thế gian.” Giá trị cao nhất của ngài là hưởng thụ đời và của cải vật chất; ngài làm tất cả mọi thứ trong quyền hạn và sự giàu có của ngài chỉ để phục vụ cho chính ngài. Thế gian là trước nhất, thứ nhì mới đến Thiên Chúa. Cho đến một ngày, ngài thay đổi đặt Thiên Chúa là ưu tiên một cho cuộc đời và Phúc Âm trở thành ánh sáng mới soi dẫn cho lương tâm: Thế gian hưởng thụ nhường chỗ cho nghèo khó, khiêm nhường và tình thương. Phúc Âm đã cho thánh Phanxicô một cái nhìn mới về sự thật, một lương tâm đổi mới.

Lại một thí dụ mới:

Thu là một cô gái công giáo trẻ tuổi sống tại Mỹ với hai em. Cô có bổn phận với hai em nhỏ, cô cố gắng săn sóc và giáo dục các em theo đường lối giáo dục mà cô nhận được từ bố mẹ lúc còn ở Việt Nam, cô có cái nhìn về Thiên Chúa như một vị quan tòa, một viên cảnh sát khó tính, người luôn rình tập và phán xét kỹ mọi hành động của cô. Đối với Thu, Thiên Chúa là luật. Kitô hữu trước nhất phải giữ luật, sau nữa mới nói đến chuyện tình thương. Nên cô Thu rất là quy tắc và nghiêm nhặt. Mỗi Chúa Nhật, Thu bắt hai em đi lễ, mỗi tháng cô đều hạch các em: “Đã đi xưng tội chưa?” Các em có kiêng thịt ngày thứ sáu? v.v... và vân vân !

Cái “quy tắc” này của Thu cũng làm cho các anh e ngại khi đến gần: mỗi lần có anh nào lân la đến, cô đều hỏi: anh có đi lễ không?

Nhưng rồi được dịp, cô đi cấm phòng. Và Thu nghe từ đầu đến cuối nói Thiên Chúa là tình yêu, không phải là luật lệ: Chúa là tình thương, là tha thứ, là nhân từ và chúng ta, là Kitô hữu sống với những giá trị này.

Sau khi gặp linh hướng, Thu hiểu là mình phải thay đổi lối nhìn về giá trị, lòng cô bắt đầu đặt tình yêu lên hàng đầu. Cô phải thay đổi chính mình, thay đổi hình ảnh  về Thiên Chúa mà bố mẹ đã đặt để trong cô; cô có một lương tâm mới, một lương tâm theo Phúc Âm.

Qua những thí dụ trên, chúng ta có ba nhận định sau đây:

1. - Truyền thống và tập quán của dân tộc, giáo dục từ bố mẹ, từ trường học, qua hệ thống thông tin, tôn giáo v.v... cho chúng ta cái nhìn thật của một xã hội con người. Thật là những tạo phẩm do loài người, nói cách khác đến từ con người.

2. - Căn cứ trên văn hóa đó, chúng ta đặt căn bản để phân biệt tốt xấu, những gì quan trọng và những gì không quan trọng hay những gì cao quý nhất và những gì kém hơn. Từ xã hội, truyền thống này lương tâm được tạo thành.

3. - Ngay cả khi chúng ta sinh trưởng và được giáo dục theo Thiên Chúa giáo. Lương tâm chúng ta phần nhiều đặt nền móng trên sự giáo dục hơn là dựa vào Phúc Âm. Những giá trị cá nhân thường không cùng chiều với những gì dạy trong Phúc Âm. Thế nên khi muốn trở lại, muốn sống theo Phúc Âm, chúng ta phải thay đổi nhiều lối sống cá nhân. Lương tâm đến từ Phúc Âm thật rất khác biệt với lương tâm đến từ con người. Tại sao vậy?

Vì trong Phúc Âm bày tỏ chúng ta tinh thần của Thiên Chúa, tâm tình của Ngài và cái nhìn của Ngài về SỰ THẬT. Dạy chúng ta đặt lại giá trị cuộc đời; Phúc Âm tỏ cho chúng ta lương tâm của Thiên Chúa. Trong tất cả các Phúc Âm, và một cách đặc biệt Bài Giảng Trên Núi, tám mối phúc thật, ngài đã mặc khải cho chúng ta lối nhìn của Ngài (cái nhìn độc nhất), một lối đối xử độc đáo theo đường lối Thiên Chúa: “Con Một của Ngài, làm người sống trên mặt đất và đã dạy chúng ta tinh thần và lối sống theo Thiên Chúa.”

Điều này cũng đã chẳng làm chúng ta ngạc nhiên, trong sách Cựu Ước đã tiên báo, đã có một lời nguyện lạ lùng: “Xin đặt đôi mắt Chúa trong lòng con để con nhận ra những kỳ công Chúa làm.” (Huấn Ca 17,8). Những điều đó đã được thể hiện trong Tân Ước.

Tiên tri Giêrêmia và Êdêkien đã viết: Ta sẽ ban cho chúng một tấm lòng mới ... để chúng kính sợ ta mọi ngày ... Ta sẽ đặt sự kính sợ Ta nơi lòng chúng, để chúng không còn lìa bỏ Ta ...” (Giêrêmia 32, 39-40). “Ta sẽ ban cho các ngươi môtt tấm lòng mới. Bên trong các ngươi Ta sẽ ban một thần khí mới ... Bên trong các ngươi ta sẽ ban xuống thần khí của Ta. Ta sẽ làm cho các ngươi đi theo luật điều của Ta.” (Edêkien 36, 26-27).

Tất cả đã được xảy ra trong mầu nhiệm nhập thể của Ngôi Hai và “món quà” của Phúc Âm và Thánh Thần. Bây giờ chúng ta có thể nhìn với đôi mắt của Thiên Chúa, yêu với quả tim của Thiên Chúa, và hành động trong Thánh Thần và được hướng dẫn với lương tâm của Ngài.

Nhưng những điều trên đòi hỏi phải thay đổi tư tưởng, thay đổi giáo dục và định giá những giá trị,vì đường lối của Thiên Chúa thì rất khác biệt với con người như thể trời xa đất vậy (Isaia 55, 8-9).

Chúng ta có thể tóm lược lại mầu nhiệm nhập thể và những món quà của Thiên Chúa qua 3 giai đoạn sau:

1. Trong Cựu Ước, Thiên Chúa đã chọn Israel là dân riêng và có giao ước với dân của Ngài: Cho họ kinh Torah, lề luật và mười điều răn và dân Do Thái hứa trung thành với giao ước này. Kinh Torah được người Do Thái gọi là “luật từ trời” đuợc coi là cao cả, đến từ Thiên Chúa: Là một ánh sáng chói rọi cho mọi người noi theo. Lề luật này được tạc trên đá, sau đó được viết trên giấy và đóng thành quyển. Một cách nào đó, giống như bộ luật bây giờ.

2. Khi thời điểm đến, Thiên Chúa đã sai Con Một của Ngài xuống thế gian. Mầu nhiệm nhập thể tỏ lộ cho chúng ta biết Ba Ngôi Thiên Chúa: Thiên Chúa chẳng phải là một đơn thể, mà là một gia đình trọn vẹn nối kết tình yêu. Thánh Gioan gọi Ngôi Hai Thiên Chúa là Ngôi Lời “Logo.” Thánh Phaolô gọi Chúa Kitô là “hình ảnh của Thiên Chúa” (Col. 1,15). Điều đó tỏ cho chúng ta biết Chúa Kitô có sự khôn ngoan của Chúa Cha và mang hình ảnh của Chúa Cha: Sự khôn ngoan của Chúa Cha được đặt trong Chúa Kitô: Lương tâm của Chúa Kitô là Chúa Cha.

Ngôi Lời nhập thể (Gioan 1,14). Ngài sống trong đời sống con người, Ngài có một đường lối rất là khác biệt ngay cả so với kinh Torah. Lối sống của Chúa Kitô tỏ lộ tinh thần, lối nghĩ, tâm tình và hệ thống giá trị của Chúa Cha: “Ai nhìn thấy Ta là nhìn thấy Cha Ta.” (Gioan 14,9). Chúa Kitô là lương tâm của Chúa Cha. Vì vậy mầu nhiệm nhập thể là nhân cách hóa lề luật! Muốn sống theo Thiên Chúa, người Do Thái phải tuân phục mười điều răn và 613 điều lệ. Còn với chúng ta, là Kitô hữu, lề luật chỉ quy về một người: CHÚA GIÊSU! Lời nói của Ngài, ý muốn của Ngài là lề luật! Tất cả những gì mà Chúa Cha muốn nói, ao ước nơi con người, Ngài đã tỏ lộ và đòi hỏi qua Chúa Kitô, là lề luật duy nhất của chúng ta. Chúa Giêsu là lương tâm của Thiên Chúa cho chúng ta.

3. Thiên Chúa đã ban cho Chúa Thánh Thần cho chúng ta, ngày Chúa Thánh Thần hiện xuống có ý nghĩa nội tâm hóa lề luật của Phúc Âm. Chúa Giêsu và Phúc Âm của Ngài trở thành sống động trong mỗi người chúng ta qua tinh thần. Với phép rửa tội và thêm sức, lương tâm của Thiên Chúa, qua Phúc Âm đi tận vào trong tim, trong tâm hồn của chúng ta: Nó sẽ trở thành ánh sáng, sức mạnh là sự hiện diện của Thánh Thần Chúa trong lòng chúng ta. Và chúng ta bấy giờ có tinh thần của Chúa Cha, sự lượng giá theo lương tâm của Ngài là ánh sáng hướng dẫn đời sống hằng ngày và cũng là sức sống cho đời sống nội tâm của chúng ta.

Bài Giảng Trên Núi không phải là những lý tưởng đẹp trên sách, nhưng là một nếp sống cao quý từ tâm hồn, là ánh sáng và sức mạnh sống động trong chúng ta. Đó là Chúa Thánh Thần sống trong tâm hồn chúng ta.

Tùy thuộc nơi chúng ta, chúng ta nghe theo lời mời gọi này và đem ra thực hiện.

(Trích Trong Đồng Hành tháng 12 năm 1989)