Nói Chuyện Với Nguyễn Tầm Thường

Số báo này, với chủ đề Khủng Hoảng trong Gia Đình, Đồng Hành rất hân hạnh tiếp chuyện với tác giả Nguyễn Tầm Thường, tức cha Nguyễn Trọng Tước, SJ.

Cha Tước chắc chắn không xa lạ gì  đối với độc giả của Đồng Hành, và vì thế, xin phép được bắt đầu câu chuyện với cha ngay, thay cho lời giới thiệu.

Đồng Hành: Thưa cha, được cha nhận lời nói chuyện với tụi con trong mục “Tâm Tình Với Nhau” kỳ này, tụi con rất mừng. Được biết cha đã có thời gian làm việc tại quận Cam, California trong mục vụ gia đình, cũng như các khóa thăng tiến hôn nhân và các khóa tĩnh tâm gia đình. Xin cha cho độc giả Đồng Hành biết thêm về công việc của cha trong thời gian đó. Và tại sao cha đã chọn hay nhận lãnh công việc này.

Cha Tước: Xét về câu chuyện bắt đầu thì tôi tham dự Thăng Tiến Hôn Nhân Gia Đình, khóa VI tháng 10 năm 1989 do Cha Chu Quang Minh, S.J. tổ chức tại Marywood Center thuộc giáo phận Orange. Sau đó tôi có dịp làm việc với một số anh chị em trong lãnh vực này. Tôi thấy đây là một mục vụ rất cần thiết. Càng sống lâu trên đất Mỹ, vấn đề hạnh phúc gia đình của người Việt càng là một thách đố lớn. Làm việc trong lãnh vực này cũng giúp tôi thông cảm với giáo dân hơn vì đời sống của họ. Tôi hiểu tình yêu trong một chiều kích khác hơn là “Tình Thơ Thập Giá”. Vì thế tôi viết truyện ngắn “Con Muỗi” tặng cho đời hôn nhân trong cuốn Tiếng Gọi Phía Bên Trong.

Đồng Hành:  Gia đình là một xã hội nhỏ cho nên khủng hoảng trong gia đình cũng có nhiều loại.  Hôm nay tụi con chỉ xin được nói chuyện với cha về khủng hoảng trong đời sống hôn nhân của người Công giáo Việt Nam tại hải ngoại. Thưa cha, trong thời gian làm việc mục vụ gia đình, cha đã có dịp gặp gỡ và nói chuyện với những cặp vợ chồng đang gặp khó khăn, thường thường khi gặp Cha thì họ đang ở trong tình trạng nào?

Cha Tước:  Dĩ nhiên là gặp gỡ họ chứ. Thường thường khi họ gặp các linh mục là lúc tình trạng hạnh phúc bắt đầu phải “chữa lửa” rồi. Nếu cứ tiếp tục như thế, cuộc sống của họ rất buồn, một là li dỵ hai là chịu đựng trong cay đắng.

Đồng Hành:  Cha có dịp làm việc với họ trong thời gian lâu dài không hay họ chỉ đến gặp cha một hai lần rồi thôi? Và cha có biết cuộc sống của họ sau đó ra sao?

Cha Tước:  Thường là một thời gian ngắn. Tôi không biết rõ sau đó những gì xảy ra.

Đồng Hành:  Trong những trường hợp cha có dịp tiếp xúc, thì những nguyên nhân nào thường đưa đến lục đục nghiêm trọng trong gia đình hoặc dẫn tới đổ vỡ?

Cha Tước:  Nói về nguyên nhân thì có nhiều, tùy mỗi hoàn cảnh gia đình, sự hiểu biết do giáo dục của đương sự, chiều sâu tôn giáo, liên hệ họ hàng, văn hóa, tiền bạc, cuộc sống mới nơi quê người.

Đồng Hành:  Trong những nguyên nhân đó, cha nghĩ có nguyên nhân nào là do ảnh hưởng của nếp sống và tập quán xã hội tại hải ngoại không?

Cha Tước:  Chắc chắn là có do nếp sống mới. Đụng chạm vào văn hóa mới của đất nước này sẽ có những suy tư mới. Thí dụ như căng thẳng về công việc làm ăn, khác biệt quan niệm vai trò nam nữ, vợ chồng, tài chánh, con cái. Ngay như văn hóa thời đại cũng làm con người ngày nay khác xưa. Thí thụ một gia đình mà mỗi phòng một T.V. tuy là tiện nghi nhưng không còn giây phút gia đình giải trí chung nữa. Mỗi người một thế giới riêng trong phòng mình dần dần sẽ dẫn đến người nào biết người đó mà thôi. Tệ nhất là có cả T.V. trong phòng ăn. Họ ngồi ăn cùng bàn mà cũng không có giờ nói chuyện với nhau. Thí dụ Internet là một chuyện mà chính tôi gặp nhiều hôn nhân bất hạnh chỉ vì những liên hệ “nhàn cư vi bất thiện”. Ngoài khác biệt văn hóa chủng tộc còn khác biệt văn hóa kỹ thuật thời đại.

Một điều như rất thường nhưng giữ vai trò quan trong trong hôn nhân là đời sống sinh lý. Một vấn đề quan trọng mà rất thiếu thốn về giáo dục.

Đồng Hành:  Cha thấy vấn đề ly dị thường xảy ra ở giai đoạn nào? Tại sao?

Cha Tước:  Khó trả lời câu hỏi này, một phần tôi chưa có nhiều dữ kiện. Có những trường hợp họ phải chịu đựng nhau thôi, thí dụ những người lớn tuổi, đã có cháu nội, ngoại. Họ không ly dị trong giấy tờ nhưng trong tâm hồn rất bất hạnh. Xét chung chung, tôi nghĩ ở giai đoạn họ cưới nhau được ngoài mười năm trở ra là giai đoạn họ gặp nhiều khủng hoảng.

Đồng Hành:  Đối với những cặp đang ở trong tình trạng khủng hoảng như vậy thì cha nghĩ họ phải làm gì để cứu vãn? Có gì khác biệt trong vai trò của người chồng hay vợ không?

Cha Tước:  Không có vấn đề khác biệt nam hay nữ trong hạnh phúc hay đổ vỡ của hôn nhân. Ai cũng có phần trách nhiệm trong đó. Muốn hạnh phúc họ phải kiếm tìm bằng cách học hỏi, thái độ suy tư, và nhất là ơn Chúa.

Đồng Hành:  Có người nghĩ rằng sanh thêm một đứa con thì có thể cứu vãn được tình thế. Cha nghĩ sao về điều này?

Cha Tước:  Tôi không hiểu rõ câu hỏi này. Có thể cứu vãn hay càng chìm xuống vực sâu?

Đồng Hành:  Là người Công giáo, mình có những lợi điểm nào hơn những người thuộc các tôn giáo khác trong lãnh vực duy trì và bảo vệ hạnh phúc gia đình không?

Cha Tước:  Tôi tin chắc điều này. Kinh Thánh dùng hôn nhân là hình ảnh diễn tả liên hệ Chúa Kitô và Giáo Hội. Như thế hôn nhân phải rất đẹp. Nhưng có mấy người thấy vẻ đẹp này? Nhiều khi họ làm Lời Chúa méo mó. Thí dụ Kinh Thánh bảo phải “nên một”. Thế nào là nên một? Trên bàn thờ mà hai cây nến cũng không thể cháy cạnh nhau, nó phải đứng xa nhau. Nếu Adong không phạm tội theo Evà thì ông đi đường ông, bà đi đường bà. Như vậy hai ông bà phải ly dị nhau à? Nếu muốn đi chung đường thì Adong chỉ còn cách theo Evà phạm tội sao? Đây chỉ là một thí dụ cách hiểu Kinh Thánh. Tôi đã gợi ý trong bài “Lời Trên Sân Ga” trong cuốn Mùa Chay Và Con Sâu Bướm, cũng như “Ý Thơ Trong Địa Đàng” trong cuốn Viết Trong Tâm Hồn.

Ngoài vẻ đẹp trong Kinh Thánh người Công Giáo còn các bí tích để gìn giữ, củng cố, thánh hóa, hướng dẫn lương tâm. Tôi thấy Giáo Hội thật tuyệt vời. Để thấy vẻ đẹp họ phải học hỏi, tìm kiếm.

Đồng Hành:  Thưa cha, Linh đạo I-Nhã và lối sống Đồng Hành có những phương cách cụ thể nào để giúp thăng tiến đời sống hôn nhân không?

Cha Tước:  Trong mọi khóa tĩnh tâm hôn nhân tôi đều dựa vào linh đạo thánh I-Nhã. Thí dụ Nguyên Lý và Nền Tảng trong tiến trình linh thao của I-Nhã là bước đầu cho một linh hồn nhìn mình là ai, thì cũng là bước đầu cho mọi cuộc hôn nhân nhìn lại xem họ đang đi tìm nhau, hay chỉ là cùng nhau đi tìm. Theo kinh nghiệm của tôi, chỉ riêng phần Nguyên Lý và Nền Tảng cũng đủ cho một khóa tĩnh tâm ba ngày.

Người ta thường nhắc câu “yêu nhau không phải là nhìn nhau nhưng là cùng nhau nhìn về một hướng”. Xét về khía cạnh cùng nhau đi, câu ấy thật hay. Nhưng một khía cạnh khác, tôi cho rằng “yêu nhau không phải là cùng nhau nhìn về một hướng mà phải là nhìn nhau.”

Đức Kitô hỏi hai môn đệ của Gioan theo Ngài: “Các anh tìm gì thế?” Các ông trả lời không phải đi tìm “GÌ” mà là tìm một con người. Khi cùng nhau đi tìm là tìm cái ở ngoài con người, cùng nhau tìm tiền, cùng nhau tìm nhà, cùng nhau tìm đất. Họ không gặp nhau. Chỉ khi tìm nhau mới biết nhu cầu của nhau, bấy giờ tình yêu mới nẩy sinh. Trước khi cưới, họ yêu nhau là tìm nhau. Cưới xong rồi họ cùng nhau đi về một hướng. Quên tìm nhau nên mới khốn khó đời nhau.

Linh đạo thánh I-Nhã giúp họ biết tìm nhau trong đời chứ không phải cùng nhau đi tìm đời.

Tôi đã trình bày tư tưởng này trong bài “Các Anh Tìm Gì Thế?” trong cuốn Mùa Chay Và Con Sâu Bướm.

Đồng Hành:  Và cộng đoàn (community) đóng vai trò thế nào?

Cha Tước:  Có thể hiểu cộng đoàn (community) là cộng đoàn Công Giáo, hay cộng đoàn người Việt, hay một nhóm người sinh hoạt chung. Mỗi cộng đoàn đều có một chức năng tốt. Theo văn hóa Việt Nam thì cộng đoàn là một trong những yếu tố giúp hôn nhân bớt đổ vỡ trong khía cạnh, “sống còn phải có làng có xóm.”

Đồng Hành:  Người Việt Nam mình hay nói: “Phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Đối với những cặp vợ chồng còn thuận hòa, cha có lời khuyên nào để giúp họ chuẩn bị trước những khủng hoảng trong hôn nhân?

Cha Tước:  Đến “mùa thu lá heo may” là tôi phải chích “flu shot”. Ấy thế mà vẫn:

Nắng cali anh đi chẳng chợt mát.
Vì “flu shot” năm nay đến quá chậm.

Chích ngừa mà vẫn khốn khổ huống chi không chích ngừa. Nhiều người có não trạng rất “ngây thơ”. Mỗi khi có khóa tĩnh tâm hôn nhân, họ thường cho rằng đi tĩnh tâm hôn nhân là dành cho những ai có vấn đề. Có người nói: “Tôi đâu có vấn đề gì mà đi tĩnh tâm hôn nhân.” Tôi xin trả lời: “Không có vấn đề mới cần tĩnh tâm hôn nhân. Còn một khi đã có vấn đề thì cần luật sư.”

Tĩnh tâm là vacation with the Lord, là một cuộc nghỉ hè tuyệt diệu cho tâm hồn. Nhiều người có quan niệm rất “ngây thơ” về tĩnh tâm. Cũng như người ta thường đăng cáo phó: “Chúng tôi đau buồn thương tiếc báo tin cho thân bằng quyến thuộc hay tin Cha, Ông, Chồng chúng tôi đã được Chúa gọi về trời.” Được Chúa gọi về trời mà đau buồn thương tiếc, vậy về đâu mới sung sướng? Thật cả là một não trạng ngôn ngữ suy tư.

Tôi có một kỷ niệm. Có một cú điện thoại xin “book” một cuối tuần tĩnh tâm. Tôi hỏi người bên kia đầu dây đại diện công đoàn hay nhóm nào, cha quản nhiệm nào. Đầu dây bên kia trả lời:

- Con không thuộc cộng đoàn nào cả. Chỉ có hai chúng con. Chúng con sắp làm đám hỏi. Tháng bẩy năm tới đám cưới. Chúng con muốn chuẩn bị hôn nhân bằng ơn Chúa. Chúng con muốn đề phòng chứ không muốn chữa lửa.

Đấy là cú điện thoại rất hiếm trong đời mục vụ của tôi.

Đồng Hành:  Và Cha có bí quyết hạnh phúc nào cho những bạn trẻ đang ở trước ngưỡng cửa gia đình?

Cha Tước: Với tôi, trong đời có hai điều quý nhất: Đó là tình yêu và sự hiểu biết. Học hỏi cho người ta hiểu biết, hiểu biết cho niềm vui thanh thoát. Đối với người hiểu biết thì tình yêu là sức mạnh. Kẻ không hiểu biết sẽ lấy sức mạnh chiếm hữu tình yêu. Hôm nay thế giới quá ồn ào, cần một sa mạc thinh lặng để nhận định sự hiểu biết của mình đã đến đâu. Nhìn rõ sẽ quyết định đúng. Trong thinh lặng ta mới tìm được hướng đi. Chúa cũng yêu quý thinh lặng. Cứ mỗi ngày thinh lặng nửa tiếng họ sẽ biết bí quyết nào làm cho cuộc sống hạnh phúc. Và hãy vacation with the Lord.

Đồng Hành:  Tụi con biết Cha có phương châm: “Life is beautiful!”  Cha có một cái nhìn rất lạc quan về cuộc sống.  Đối với những bạn trẻ còn độc thân nhưng đã nhìn thấy quá nhiều đổ vỡ trong đời sống hôn nhân, họ ngần ngại và sợ lập gia đình, Cha muốn nói gì với họ?

Cha Tước:  Dù trong hôn nhân hôm nay có nhiều vấn đề, tôi vẫn nói với họ Life is beautiful. Tìm con đường nở hoa để đi, khác với làm nở hoa con đường nào mình đi tới. Đây không là câu nói văn chương. Vì đã có những hôn nhân rất hạnh phúc trên bất cứ đường nào họ đi tới. Tôi không đi tìm hạnh phúc lớn, không tìm những tảng đá to. Hạnh phúc lớn khó gặp. Tôi nhặt những hạnh phúc nhỏ làm sỏi rải xuống đường đi. Như thế tôi không có hạnh phúc lớn nhưng đường dài lúc nào cũng thấy những viên sỏi hạnh phúc. Với tôi thế là đủ.

Đồng Hành:  Câu hỏi này hơi personal một chút...  Khi nghe và nhìn thấy những khó khăn, phức tạp trong đời sống hôn nhân, có bao giờ Cha mừng thầm mình đã được chọn sống đời linh mục?

Cha Tước:  Tôi thấy tôi hạnh phúc trong đời linh mục. Tôi khai triển những gì cuộc đời ban cho. Tôi tặng lại cuộc đời những gì tôi có. Tôi thản nhiên bước trong đời vì tôi biết cuộc đời cũng sẽ thản nhiên nhìn tôi khuất bóng. Vì thế, linh mục hay hôn nhân đối với tôi cũng chỉ có một thái độ sống: Life is beautiful.