Lạy Thầy, Thầy Ở Đâu?

Nguyên Quang Hải Đạt

Có lần tôi nghe một chương trình trên đài phát thanh công cộng (National Public Radio) nói về bánh ngọt (cake). Cô phóng viên nói chuyện với một tác giả về một cuốn sách. Ông đi khắp nước Mỹ, ngừng ở tất cả các quán ven đường và sưu tầm những bánh ngọt mà ông cho là ngon nhất. Qua câu chuyện tôi biết được mẹ cô phóng viên cũng là một người làm bánh giỏi. Ông nhà văn làm cho cô nhớ lại những ổ bánh ngon mẹ làm cho cô ăn hồi nhỏ. Cuộc nói chuyện thật tâm đồng ý hợp. Ông tả cái bánh chưa dứt thì cô đã tiếp lời vì cô biết nó ra làm sao rồi. Cả một tuổi ấu thơ ùa về. Còn ông nhà văn thì không gì vui bằng khi gặp được người hiểu tường tận các món bánh mà ông mê. Tôi không ham bánh ngọt gì cho lắm, nhưng cuộc phỏng vấn đối với tôi thật hào hứng. Nó nói lên một sự cảm thông sâu xa và nhiệm mầu giữa hai người. Tôi nhớ lại thời gian tôi lang thang tìm Thày nơi người khác. Trên métro mỗi ngày tôi thường thấy một cặp vợ chồng trẻ mới cưới. Không biết anh nói chuyện gì với cô, mà mắt cô nhìn anh đắm đuối. Cô say sưa uống từng lời anh nói. Tình yêu vô hình, nhưng tôi thấy được sự nhiệm mầu của nó qua những âu yếm giữa hai người. Tôi nhớ một người mẹ mỗi ngày đón con về từ vườn trẻ. Có ngày có chuyện buồn xảy ra, em bé kể lại cho mẹ mà nước mắt vòng quanh. Mẹ nhìn em với ánh mắt cảm thông. Mẹ dịu dàng an ủi và chia sẻ nỗi buồn với em. Tôi nhớ thỉnh thoảng gặp hai anh chàng đi với nhau trên métro. Một anh bị Down syndrome. Anh kia mặt mũi sáng sủa đẹp trai, nhưng nhìn một hồi mới thấy anh hơi khật khùng. Anh luôn luôn xuống lộn trạm, mỗi ngày anh Down syndrome phải coi chừng và nhắc anh. Hai người nói chuyện rất là vui vẻ. Có một sự cảm thông thật dể thương giữa hai anh. Đến trạm anh bạn phải xuống thì niềm vui như chợt tắt trên mặt anh kia. Nhiều lần tôi muốn gợi chuyện với anh mà không có cớ. Nếu nói được chắc tôi sẽ gặp được Chúa trong lòng anh. Tôi nhớ đến một đoạn trong bài thơ “And God Said No” (Và Chúa Nói, Không!) của Claudia Minden Welsz:

“I asked God to make my handicapped child whole,
and God said, “No.”
He said her spirit is,
While her body is only temporary.”
(Tôi xin Chúa chữa lành đứa con tật nguyền của tôi,
Và Chúa nói: “Không.”
Ngài nói tinh thần của em vẹn toàn,
Còn thân xác của em chỉ là tạm bợ.)

Tinh thần của hai anh thật vẹn toàn. Với những giới hạn của thân xác như vậy mà hai anh tạo được một sự cảm thông sâu xa với nhau. Tôi mong biết cách nói chuyện được với bạn như hai anh. Tôi mong biết lắng nghe người khác như hai anh. Người ta đến mà không sợ bị phán đoán, nhưng được lắng nghe trong an bình. Tôi mong lắm, nhất là đối với người yêu của tôi, vì tôi là một người vô duyên có hạng. Tôi cũng mong khi các con gặp khó khăn, hay có niềm vui để nói, tôi cũng nghe các con tôi được như vậy. Muốn là một chuyện, nhưng làm được lại là chuyện khác.

Nói với người khác thì dễ nhưng nói với người thân thì thật là khó. Người ta nói yêu nhau lắm cắn nhau đau. Có những vết thương mà tôi “cẩn thận gìn giữ” suốt bao nhiêu năm. Chưa nói tới đã đau rồi thì làm sao mà còn thần khí nào nghe người ta nói. Có một người bạn nói với tôi: “Em phải tha thứ, không phải cho người khác, nhưng cho chính em. Vì khi em tha, thì Chúa bắt đầu chữa lành những vết thương trong tim em.” Tôi phải học tha thứ. Tôi học giận đó rồi tha ngay, để niềm vui trở lại với con tim. Tôi phải tha vì Thày dạy tôi tha, còn những vết thương Ngài sẽ chữa lành, nếu đó là ý Ngài muốn. Khi cố ý không màng đến nỗi đau của mình thì tôi dễ bình tâm nghe người khác nói hơn.

Ngoài sự tha thứ, tôi khám phá một điều nữa. Lúc nào tôi cũng có “chương trình cải tạo” người khác theo ý muốn của mình, nhất là cho người tôi yêu. Vì tôi muốn nàng “hoàn hảo” theo ý muốn của tôi. Sửa mình thì dở còn sửa người khác thì tôi rất chăm chỉ cặm cụi. Nàng mở lời ra là tôi thấy sai ngay, cần phải chỉnh đốn. Nếu không thì biết khi nào nàng mới hiểu được những chân lý ngàn đời như tôi. Nghe bây giờ thì thật là lố bịch, nhưng lúc còn điều khiển “chương trình cải tạo” thì tôi thấy mình thật chí lý. Như vậy thì ai có thể nói chuyện được với tôi?

Tôi suy nghĩ lại thì thấy tại vì mình sợ. Tôi sợ tất cả không được vẹn toàn như ý muốn. Sự sợ hãi bắt nguồn từ lòng thiếu niềm tin nơi Chúa. Không chắc là Chúa có can thiệp vào mọi chuyện nhỏ nhặt trong cuộc sống. Nên tôi phải nắm mọi sự trong tay tôi, dưới cớ là lo lắng và thương yêụ; kể cả áp đảo sự tự do của người khác. Trong khi đó Chúa tôn trọng tự do, dù là sự tự do của một đứa bé. Như vậy tôi để con tôi muốn làm gì thì làm sao? Tôi biết Chúa cũng tôn trọng tự do của con, nên tôi cố gắng cắt nghĩa và giúp con chọn, thay vì đàn áp con.

Sau này tôi học được là khi tôi đặt nhân đức thần trụ (theological virtues) nơi Chúa thì tôi cũng sẽ làm như vậy đối với những người chung quanh tôi. Hơn nữa khi Ngài đặt niềm tin, tình thương và niềm hi vọng nơi một người thiếu sót nhiều như tôi, thì làm sao tôi không thể tin, cậy và mến những người chung quanh? Niềm tin nơi Chúa, nơi những người chung quanh lần lần giúp tôi bớt tìm cách “sửa đổi” họ.

Ngoài cái tật thấy “sai lầm” nơi người khác cần phải “sửa đổi,” tôi còn có những ước ao riêng. Những ước ao này không phải để sửa đổi người khác mà là để “cải thiện” họ. Vợ tôi thì phải đóng vai trò như thế này, con tôi thì phải như thế kia. Tất cả như một món trang sức để cho tôi có một cuộc sống như ý. Vì những ao ước riêng chưa được mãn nguyện, khi nói chuyện với người chung quanh, tôi chỉ thấy toàn những điều phật ý. Làm sao tôi có thể nghe ai nói được gì trong tình trạng này? Làm sao tôi nhận thấy được những ơn sủng Chúa ban trong khi tôi muốn những điều khác hơn là những gì Chúa đang cho? Những ao ước này giống như người ít tóc mà mơ một mái tóc bồng bềnh để đứng trước gió chiều lồng lộng. Thật là lãng mạn, nhưng không có tóc thì làm sao đứng trước gió được? Vậy mà vẫn mơ có tóc, ôm mãi giấc mơ và không dám bỏ đi. Lần lần tôi phải học bỏ đi những ý riêng của mình. Giống như câu chuyện anh bạn kể lại sau một kỳ linh thao đổi đời: “Có một con khỉ thấy một giỏ đầy đậu phọng. Nó thò tay vào bóc nhưng không rút tay ra được vì cái miệng giỏ nhỏ quá. Muốn rút tay ra thì phải bỏ đậu phọng lại. Nó ngồi nhìn giỏ đậu phọng ngẩn ngơ nhưng không làm gì được. Rốt cuộc nó phải bỏ đi.” Tôi phải bỏ mình đi mới có thể nghe người khác nói.

Và cuối cùng, một trong những khó khăn của tôi khi nghe người khác nói là người đối diện. Khi đọc xong cuốn The Seven Habits of Highly Effective People của Stephen Covey, tôi tập lắng nghe như ông dạy mà không được, vì người đối diện với tôi không có gì cho tôi học hỏi. Nhiều khi họ không có gì để nói. Cho tới một hôm tôi hiểu được trong lòng mỗi người có sự hiện diện của Chúa. Nếu tôi đối xử với họ với sự kính trọng (with respect and dignity), trong khiêm nhường tôi sẽ gặp được Chúa. Từ đó tôi có một cái nhìn khác về người chung quanh. Tôi gặp Chúa nhiều nhất và rõ ràng nhất nơi những người homeless. Chúng tôi chỉ nói chuyện nắng mưa nhăn cuội thôi mà sao lòng đầy tràn niềm vui. Có một hôm tôi gặp một anh homeless còn trẻ. Anh bị schizophrenic paranoia nhưng tỉnh táo. Chúng tôi ngồi trên ghế đá công viên, tôi chia cho anh phân nửa phần ăn trưa của tôi. Bất chợt anh xin lỗi tôi vì khi nói chuyện với tôi anh suy nghĩ hơi lâu. Hai năm qua chưa có ai nói với anh một lời nào. Đang nhai tôi nuốt không được, lòng lặng yên không biết nói gì.

Chúa hé cho tôi thấy nét đẹp của sự cảm thông, và dắt tôi đi một đoạn đường thật dài.

Được cảm thông với người khác, nghĩa là được gặp Chúa trong họ, Ngài mời tôi phải biết:

- tha thứ vô điều kiện
- xin Chúa chữa lành những mặc cảm và vết thương
- tin rằng tình thương và ơn sủng của Chúa sẽ giúp người chung quanh
- từ bỏ ý riêng của mình
- nhận biết sự hiện diện của Chúa trong lòng mỗi người tôi gặp

Vì mê một sự hiện diện nhiệm mầu trong cuộc sống, tôi cố gắng sửa đổi mình. Tôi không biết tôi sửa mình được tới đâu nhưng ước muốn sống theo ý Ngài, chắc có lẽ sẽ làm đẹp lòng Ngài như trong một lời kinh thật dễ thương của Thomas Merton sau đây:

MY LORD GOD, I have no idea where I am going.
I do not see the road ahead of me.
I cannot know for certain where it will end.
Nor do I really know myself,
and the fact that I think that I am following your will
does not mean that I am actually doing so.
But I believe that the desire to please you does in fact please you.
And I hope I have that desire in all that I am doing.
I hope that I will never do anything apart from that desire.
And I know that if I do this you will lead me by the right road
though I may know nothing about it.
Therefore will I trust you always
though I may seem to be lost and in the shadow of death.
I will not fear, for you are ever with me,
and you will never leave me to face my perils alone.
 

 From “Thoughts in Solitude”

(Lạy Chúa, con không biết con đang đi đâu
Con cũng không thấy rõ nẻo đường trước mặt.
Con không biết chắc nó sẽ đưa con đi về đâu.
Con cũng không hiểu  rõ về mình,
Và khi con nghĩ rằng con sống theo ý Chúa,
Chưa chắc là con sống theo ý Ngài.
Nhưng con biết chắc một điều
tự ước muốn sống đẹp lòng Ngài, đã thật sự đẹp lòng Ngài rồi.
Con mong sẽ làm  tất cả mọi sự trong ý muốn đó
Và không bao giờ làm bất cứ điều gì ngoài ý muốn đó
dù con không biết mình đi đâu.
Vì thế con sẽ luôn đặt niềm tin nơi Ngài
dù có khi con như đi lạc trong bóng tối của sự chết.
Con sẽ không sợ vì Ngài luôn mãi bên con,
Và Ngài sẽ không bao giờ để con một mình đương đầu với sự dữ.

 Trích từ “Những Tư Tưởng Trong Thinh Lặng”)

Thứ Sáu Tuần Thánh, khi Thày bị lột trần, tôi xin Thày cũng lột trần những giấc mơ và ý muốn riêng tư của tôi. Tôi xin Thày cho tôi được tự do để nhận được tình thương của Thày qua những người chung quanh tôi.