Lạy Thầy, Thầy Ở Đâu?

Nguyên Quang Hải Đạt

Xin viết cho các gia đình đang gặp khó khăn.  Với tấm lòng khiêm cung, xin cho Hải và Đạt được chia sẻ nỗi đau của các anh chị.

Một vài thánh ngày xưa, sau bao nhiêu năm hãm mình, hi sinh để càng ngày càng giống Chúa hơn thì đến lúc nào đó Chúa mang họ thật gần Ngài. Vì những cố gắng và đớn đau khủng khiếp, họ được Chúa ban ơn thanh tẩy đến độ gần giống Ngài hoàn toàn. Họ được Chúa mang họ vào cung lòng làm một với Ngài trong sự kết hợp nhiệm mầu (mystical union). Thánh Têrêsa Avila, thánh Gioan thánh giá, thánh Têrêsa Hài Đồng Giêsu... là một số trong những thánh được ơn đặc biệt này. Trong một bức tượng nổi tiếng tên là “Ecstasy of St. Teresa” (1644), nhà điêu khắc danh tiếng Bernini diễn tả thánh Têrêsa Avila trong lúc được ơn đặc biệt này. Một thiên thần Cherubim cầm lưỡi đồng như sắp sửa đâm vào ngực Têrêsa ngay lúc bà ngây ngất trong hoan lạc; như thể như con tim của Têrêsa hoàn toàn thuộc về Chúa, và không còn gì là của bà. Như thánh Phao-lô nói, tôi không còn sống nữa, nhưng Chúa sống trong tôi.  Còn chúng ta, những người sống ngoài đời, đã lập gia đình thì sao? Nếu tôi thuộc về Chúa hoàn toàn thì người bạn phối ngẫu của tôi nằm ở đâu trong tương quan này? Ơn này chỉ dành cho bậc tu hành thôi chăng? Không phải là tôi thấy niềm hoan lạc của các thánh và muốn mình được như vậy, nhưng sau bao nhiêu năm sống trong gia đình, đây là những suy nghĩ về sự kết hợp của đời sống vợ chồng.

Vào năm 1995, khi một đứa con của chúng tôi sửa soạn rước lễ lần đầu, cha sở Mỹ lợi dụng dịp này để gọi bố mẹ tới giảng dạy thêm một vài điều. Không biết cha nói về đề tài gì, nhưng cha dùng chuyện bụi gai cháy của Mai-sen để giảng. Khi Mai-sen hỏi Chúa là ai để ông nói lại cho dân Do-thái, thì Chúa nói: “Ta là.” Tiếng Việt không có thì (tense) như tiếng Anh để lột hết ý nghĩa câu trả lời của Ngài. Nhưng câu tiếng Anh thì rõ hơn: “I am.” Nghe đến đây tôi thấy có một điều gì lôi cuốn tôi không rời. Tôi không còn nghe cha giảng nữa, trong tim tôi chỉ vang vọng một câu hỏi: “Lạy Thày, Thày ở đâu để con đi tìm Thày?”  Nếu Chúa nói “I am”, tức là Ngài đang ở đây, ngay lúc này. Ngài vẫn còn lang thang đâu đó trong thế giới hôm nay để tiếp tục gọi người ta theo Ngài. Nếu tôi được diễm phúc gặp Ngài và được Ngài gọi tôi sẽ theo liền. Vì tôi hiểu nếu tôi đáp lời gọi của Chúa thì đây là hạnh phúc đời tôi, vì tôi chỉ được sinh ra để đáp trả lại lời mời của Ngài.

Thời gian sau đó, mỗi ngày đi làm tôi nhìn mặt tất cả những người tôi gặp, nơi vỉa hè, đường phố, trong sở làm và thầm hỏi: “Lạy Thày, có phải Thày đây không?” Chưa bao giờ tôi gặp một ông hippy tóc dài (hình ảnh của tôi về Thày) réo gọi tên tôi từ bên kia đường. Nhưng tôi thấy được nhiều điều kỳ diệu qua những hành động nhỏ nhặt nơi người khác. Những chi tiết mà tôi không bao giờ để ý đến. Như thể bên trong bộ mặt tầm thường của đời sống hằng ngày, có một điều gì linh thiêng và đẹp vô cùng.

Không gặp được Ngài như ý tôi nghĩ, nhưng vẫn có một điều gì lôi cuốn như một lời mời gọi. Tôi mở Cựu Ước ra và nghiền ngẫm lại đoạn bui gai cháy. Rồi một ngày kia tôi hiểu. Bụi gai cháy âm ỉ là nỗi đau trong lòng Mai-sen. Sa mạc là nơi trơ trọi không còn gì. Bao nhiêu lần Mai-sen đã đối diện với chính mình trong cuộc sống? Bao nhiêu lần ông đã vào sa mạc, nơi chỉ còn ông với nỗi đau của chính mình? Nơi này là cung thánh của lòng ông. Chúa biểu ông cởi giày ra vì đó là nơi cực thánh. Bụi gai cháy nhưng không tiêu tan, nhưng ngược lại có thiên thần gìn giữ và ấp ủ nỗi đau. Nếu bụi gai cháy mất, ông sẽ bị vong thân và không còn chỗ tìm về, dù là đớn đau. Khi cơn đau nổi lên, ông còn một chỗ tìm về là nơi bụi gai đang cháy. Bao nhiêu lần tìm về, ông không tìm được câu trả lời, vì nỗi đau phi lý như bụi gai, cháy mãi mà không tan.  Nhưng lần này, trong bụi gai đang cháy, Chúa đã đoái thương cho ông gặp được Ngài trong chính nỗi đau của mình. Dù có lúc trong cuộc sống ông quên về bụi gai âm ỉ, nhưng Chúa vần hiện diện thủy chung nơi cực thánh đó, để chờ thời cơ đem ông về lại quê hương xa vắng.

Qua câu chuyện Mai-sen, tôi hiểu được trong lòng mỗi người có một bụi gai đang cháy. Nơi đó có những ước mơ không thành, có những thất bại tủi hổ, có những cô đơn ray rứt, có những nỗi buồn không tên, có những đớn đau không rời, có những giấc mơ bình yên, có những ngày mai hi vọng... và có Chúa hiện diện. Tôi biết mình được gặp Chúa thì mừng lắm.  Trong những ngày lang thang đi tìm, tôi mơ hồ thấy hình dáng linh thiêng của Ngài qua những cử chỉ bên ngoài của người khác. Nhưng nếu tôi được họ mời vào cung lòng nơi Ngài ngự thì thật là diễm phúc. Tôi như một người theo Chúa đến thăm họ. Chúa mang ánh sáng của Ngài giải soi trong vùng u tối. Họ được giải phóng và tôi cũng được hưởng phúc lây qua một sự cảm thông sâu xa. Bao nhiêu lần trong cuộc sống tôi mới được một cơ hội này?

Tôi phải như thế nào thì mới được mời vào nơi cực thánh đó? Ngày xưa tôi nghĩ lòng khiêm nhường là một nhân đức tôi phải tập. Bây giờ, tôi hiểu khiêm nhường là điều kiện duy nhất để tôi được gặp Chúa. Nếu không biến thành nhỏ bé, ai dám mở cửa lòng cho tôi vào? Tôi như một con bò ngu xuẩn, có thể dẫm tan nát cánh đồng hoa trong lòng họ. Chúa hé mở một khung trời mới cho tôi: mỗi người tôi gặp có thể là một cuộc gặp gỡ nhiệm mầu. Giờ đây tôi hiểu được những lời mời đơn sơ của Phúc âm: con đừng phán đoán, con hãy khiêm nhường và hiền hậu trong lòng... Tất cả để đưa tôi đến một cuộc gặp gỡ kỳ diệu với Ngài trong người khác.

Nếu tôi ao ước những gặp gỡ nhiệm mầu với người khác, còn vợ tôi, người tôi yêu thì sao? Tôi sẽ mừng biết bao khi được người mình yêu mời vào cung lòng cực thánh đó. Được vỗ về những nỗi đau, được chia những giấc mơ bình yên. Tôi có xứng đáng để được mời vào nơi cung kính đó không, hay mãi mãi chỉ là một con bò ngu si? Có phải khi tôi đi tìm ơn gọi thì Ngài đem tôi về với chính ơn gọi đầu tiên của mình là làm cha làm chồng. Ngài nhân từ dịu dàng dắt đứa bé mộng mơ trong tôi đi tìm động hoa, nhưng lại dẫn tôi trở lại thấy chính kho tàng trong nhà mình, trong chính cuộc sống gia đình của tôi. Nơi đó có khổ đau, có hoan lạc và quan trọng hơn, có sự hiện diện của Ngài. Và tôi hiểu, chỉ khi tôi tìm và gặp Ngài trong chính cuộc sống đó thì tôi sẽ được thánh hóa. Đó là ơn gọi mà tôi đi tìm và được Ngài đoái thương mở lối.

Được Chúa chỉ đường, nhưng con đường đi về nơi cực thánh của lòng nhau được lót bằng chông gai. Bao nhiêu anh chị trong chúng tôi lấy nhau, nhưng đổ gánh giữa đường vì đường xa không tới, mà chết gục cô đơn bên lề. Tôi chia sẻ được gì với các anh chị khi trong cuộc sống của chúng tôi cũng chứa đầy những lỗi lầm, những ngu si dẫm vào vết thương của nhau mà không biết? Không phải là trong cuộc sống của chúng tôi chỉ chứa đầy khổ đau mà thôi. Chuyện tình của tôi gặp “nàng” đẹp như thơ, đầy kỷ niệm. Cuộc sống hiện tại của chúng tôi cũng đầy hạnh phúc, đầy kỷ niệm. Nhưng nếu chúng tôi càng ngày không càng cảm thông hơn, thì những kỷ niệm đẹp chỉ trở thành đau thương lỡ một mai chúng tôi chia lìa nhau. Vì vậy, khi nhìn lại cuộc sống đã qua, tôi chỉ có thể ca ngợi lòng nhân từ của đấng hằng hay thương xót đã dẫn dắt chúng tôi trong những bước đường vụng dại. Tôi hi vọng các bạn cũng nhận được nơi đây lời hứa của đấng, vì thương đã chết cô đơn trên thập giá cho những ngu si của chúng ta. Ngài chết nhưng đã sống lại vinh quang. Tôi cầu mong một nào ngày đó, bạn và chúng tôi, khi có người thân đi tìm chúng mình “nơi chốn cũ” thì thiên thần trả lời rằng, họ không còn ở đây nữa, họ đã sống lại rồi. Để chết cho con người cũ, chúng tôi phải kết hợp thập giá của mình với thập giá của Đức Kitô. Nếu không tìm gặp được chính Đức Kitô trong sự đau khổ của mình, thì sự đau khổ trong đời sống vợ chồng của chúng tôi không có nghĩa lý gì, chỉ đáng ly dị mà thôi.

Tôi với nàng như mặt trời và mặt trăng, khác nhau như ngày với đêm. Sự khác biệt làm chúng tôi thu hút và mê nhau khi mới gặp; nó cũng làm giàu cho chúng tôi biết bao nhiêu trong đời sống hiện tại. Tôi vẫn thường nghĩ nếu không có nàng, con người tôi không thay đổi gì cả. Có những cái đẹp đó, nhưng ôi nó vô duyên làm sao. Sự khác biệt này cũng là nguyên cớ của bao nhiêu xung khắc. Cộng vào đó mỗi chúng tôi mang đến cuộc tình bao nhiêu vết thương, mặc cảm và tật xấu. Tuổi lớn lên của tôi có nhiều cô đơn, nhưng không bù vào đâu so với thời thơ ấu của nàng. Bao nhiêu lần nàng nhìn đến những gia đình khác và ước mong mình được một gia đình như vậy. Khi lấy tôi nàng hi sinh tất cả để được một gia đình như nàng mong ước. Gia đình lý tưởng này như một “người tình không chân dung,” tôi không thể nào bì kịp. Đã vậy tôi còn bao nhiêu tánh hư tật xấu và những nỗi cô đơn phí lý của mình. Thỉnh thoảng chúng tôi tình cờ  dẫm vào những mặc cảm của nhau. Chúng tôi bị nổ tơi bời trước những phản ứng kỳ cục, những cơn giận bất ngờ. Chúa chỉ cho một cung lòng cao quí, nhưng con đường đi đến lại là con đường đi lên Núi Sọ.

Trên con đường này, tôi được gặp Ngài. Tôi gặp được Ngài khi cố gắng thương và tha thứ cho nhau, dù lòng đang đớn đau. Tôi cố gắng nhìn xuyên qua nỗi đau của mình để thấy được nỗi đau đớn và sự cô đơn trong lòng người yêu của tôi. Tôi biết nàng yêu tôi tha thiết, nhưng nỗi đau trong lòng của nàng nhiều đến độ nó ứa tràn ra ngoài, và nàng không muốn như vậy. Sau này nghĩ lại, những lúc xảy ra như vậy là vì tôi vô tình không để ý và phụ đỡ nàng. Trong đời sống vợ chồng, việc để ý đến nhau thật là quan trọng. Dù có bận bịu với công ăn việc làm, với con cái, một ánh mắt, một cử chỉ săn sóc thật là quan trọng mà tôi không biết.  Trong nàng tôi tìm được một Đức Kitô bị bỏ rơi. Một sự bỏ rơi tìm tàng trong một cô đơn âm ỉ cháy như bụi gai. Một nỗi đau phi lý cháy mãi không rời. Người mà tôi lang thang đi tìm nơi đường phố thì tôi tìm được trong chính nhà tôi. Một Đức Kitô bằng xương, bằng thịt, đang vác thánh giá. Trong những lúc túng quẫn, lao đao không biết phải làm sao, không còn ai để cầu cứu, tôi chỉ biết đi tìm đến Chúa. Có những đêm cãi nhau xong, lòng tan nát, tôi ngồi tịnh tâm cho đến khi lòng thanh tịnh. Tôi không còn sức sống nữa, từng hơi thở hít vào, tôi xin là hơi thở của Chúa. Khi lòng được bình tâm tôi hỏi Chúa, Ngài muốn con làm gì? Ngài luôn luôn trả lời là muốn tôi phải thương và ôm nàng vào lòng. Còn những vấn đề của chúng tôi thì sao? Ngài không trả lời. Tôi tiếp tục sống như lời Ngài dạy. Tôi như đi trong đêm tối của đức tin, không biết mình đi đâu nhưng bám vào Thày mà đi. Sau này nghĩ lại, tôi được Chúa thánh hóa nhiều nhất trong thời gian này. Có thánh nói rằng khi tôi không làm được gì theo ý mình muốn thì lúc đó tôi đang làm theo ý Chúa muốn. Những kinh nghiệm về Chúa sâu xa của tôi đến từ những cố gắng sống cho tình thương này. Khi cố gắng sống cho tình thương, thì lời của Tình thương trở thành trong sáng dễ hiểu: con phải tha hoài cho người con yêu, vì con cũng được người yêu tha cho những vụng dại của con; khi con bị tát má này thì hãy đưa má kia vì con đang chia nỗi đau với người con yêu; khi người ta xin một áo, con hãy đưa áo kia, vì người xin áo là Thày của con; phúc cho con hay thương xót vì con sẽ được Chúa xót thương; phúc cho con khi bị xỉ nhục, vu khống vì thương, con hãy vui mừng hớn hở... Tôi không trích hết được, vì đây chính là nguyên cuốn Phúc Âm. Từ thời gian này, thánh lễ trở thành rất quí đối với tôi vì đây là nguồn mạch, nơi mà tôi múc nước hằng sống để lấy sức. Nhiều lần Ngài ban ơn an ủi. Có khi rước lễ xong, Ngài giữ tôi mãi trong tim của Ngài. Cả buổi chiều, tôi chìm đắm trong một niềm vui bàn bạc. Tôi như không cần gì nữa, không màng gì nữa, vì đã được no thỏa trong Ngài.

Tôi có một cuốn nhật ký, mỗi lần đi linh thao, tôi ghi vào những quyết tâm, những cố gắng sửa đổi. Nhưng khi về nhà tôi không làm được. Rồi đến một năm khi sắp sửa đi linh thao, tôi sợ quá sức. Một nỗi sợ hãi đè nặng trên vai. Tôi có cảm tưởng như tất cả những khó khăn trong cuộc sống là do tôi góp phần gây ra. Điều này đúng vì những ơ hờ, thiếu tế nhị, thiếu trách nhiệm đối với vợ, với con. Nên tôi phải sửa đổi, gần như phải nên thánh thật nhanh, mà tôi không làm cho mình nên thánh được. Mồi lần đọc kinh Vinh Danh (Gloria), tôi thường hay khóc khi đến câu “chỉ một mình Ngài là Đấng Thánh,” vì tôi biết mình không làm cho mình trở nên thánh thiện được, vì chỉ có Ngài là thánh.  Đêm trước khi vào phòng, Chúa gởi an ủi đến. Tôi ghi lại cảm xúc trong bảng nhạc, “Con Ơi, Con Đừng Sợ.”

Rồi tôi bắt đầu linh thao. Khi suy niệm đoạn Phúc Âm của Gioan, “khi con giữ lời ta dạy, thì cha ta và ta sẽ lưu lại trong lòng con,” tôi mừng quá. Tôi nghĩ kỳ này khi tôi về nhà thì Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần, lểnh kểnh đồ đạc, dọn vào nhà ở chung với gia đình tôi. Tôi có cảm tưởng như khi có cả Ba Ngôi hiện diện trong nhà, thì tôi được phấn khởi và thêm sức. Nhưng cha Hùng biểu tôi cầu nguyện thêm để đi tới cội nguồn của khó khăn. Tôi kiểm lại lòng và gặp lại mình trong “bụi gai.” Tôi hỏi Ngài trong lúc tôi lao đao túng bấn, tại sao Ngài bỏ nàng một mình với tôi trơ trọi và sợ hãi? Tôi nhớ lúc đó tôi cầu nguyện trong nhà nguyện St. Ann ở nhà Loyola, Portland. Trong nhà nguyện có một tượng của một người đang quì xẹp dưới đất, mặt ngước lên cầu khẩn, nơi con tim là một khoảng trống không tan tát. Tim tôi cũng tan hoang. Trong lúc đang đau đớn bơ vơ, Ngài trả lời một câu làm tôi khóc sướt mướt. Ngài không nói bằng lời nhưng bằng một sự hiện diện rõ ràng. Tôi bàng hoàng rúng động, nghe trong tim: “Ta hiện diện khi hai con đang đau khổ, chính Ta ôm nàng trong vòng tay của con.” Câu trả lời bất ngờ quá. Làm sao tôi có thể là mắt, là tai, là vòng tay của Thày được? Tôi như một đứa bé ngu si, đầy thiếu sót và sợ sệt, nhiều lúc trong cuộc sống, chỉ biết đi trong lo âu. Với tất cả yếu hèn như vậy mà Ngài gởi nàng cho tôi để tôi săn sóc, lo lắng và yêu thương thay cho Ngài. Tôi khóc quá sợ làm phiền các bạn chung quanh. Tôi bỏ ra ngoài đi chung quanh vườn Loyola, khóc hu hu như một đứa bé. Tôi khóc cho nỗi cô đơn của chính tôi, của người tôi yêu, và của các con trong bấy năm qua. Khóc cho con đường đã đi qua mà giờ đây tôi đã hiểu. Khóc cho tình thương, niềm hi vọng và sự tin tưởng mà Ngài đặt để nơi tôi. Tôi cảm kích lòng khiêm nhu của Ngài. Khi tôi đặt nhân đức trụ thần (theological virtues) nơi Ngài thì Ngài cũng đặt lại nơi tôi (He puts his Love, Hope and Faith in me). Khóc đã đời, tôi vào lại nhà nguyện và hỏi Ngài câu mà tôi hỏi mấy năm qua mà Ngài chẳng nói gì cả, còn vấn đề của chúng con thì sao? Tôi đọc trong Gioan, khi Ngài chết trên thập giá, bên cạnh có mẹ Maria. Tôi thuộc nằm lòng đoạn Phúc Âm này nhưng vẫn đọc đi đọc lại coi Mẹ có làm gì không. Mẹ chẳng làm gì hết. Nhưng khi cả thế gian bỏ Ngài, khi cả Chúa Cha cũng bỏ Ngài trong cô đơn (để cho Ngài gánh hết sự dữ thế gian), thì sự hiện diện của người mẹ dấu yêu bên chân thập giá cũng an ủi Ngài nhiều lắm. Mẹ không làm gì hết, Mẹ chỉ đứng bên cạnh con, dù không hiểu mình đang đi về đâu.  Mẹ chỉ đứng trong đớn đau, im lặng và thủy chung bên xác con lạnh giá vì yêu. Giờ đây tôi hiểu người cứu thế gian là Ngài. Tình thương của Ngài sẽ chữa nàng lành. Còn tôi, tôi chỉ được gọi để ở bên cạnh nàng. Như lời mẹ Têrêsa Calcutta nói, tôi được gọi chỉ để làm nhân chứng cho tình yêu (to be a witness of love). Qua tất cả những kinh nghiệm này, tôi hiểu sâu xa câu “phúc cho con có lòng trong sạch, vì con sẽ nhìn thấy Thiên Chúa.” Ngày xưa tôi tưởng có lòng trong sạch là không phạm tội dâm dục. Bây giờ tôi hiểu lòng tôi trong sạch khi tôi không có phán đoán, không có kiêu ngạo, không có sợ sệt, không có lo lắng cho quyền lợi của mình, không có thù hận, giận dữ... để trong mọi hoàn cảnh khó khăn, cái tôi kiêu ngạo và những tình cảm nhỏ nhen, không làm cản trở để tôi nhìn thấy Chúa nơi người khác. Thiên Chúa đã biến nỗi đau của tôi thành một niềm vui hoan lạc. Như thiên thần Cherubim cầm đòng đâm thâu qua lòng, trong mầu nhiệm của sự đau khổ, tôi đã gặp Ngài trong hân hoan. Muôn đời tôi sẽ ca ngợi lòng nhân từ của Chúa vì Ngài đã đoái thương đến phận hèn tôi tá. Tôi đi linh thao về lòng tràn ngập một niềm tin yêu và phó thác. Ngài đã xác nhận cho tôi biết mình phải làm gì. Tôi hiểu “job” của tôi hơn.

Ngày xưa tôi cố gắng sửa mình mà sửa không được. Bây giờ thay vì chú tâm vào mình, tôi chú tâm vào những người chung quanh, lắng nghe tình thương gọi ở đâu thì tôi làm theo đó: Nàng cần tôi nghe nàng nói thì tôi lắng nghe, con cần tôi giúp thì tôi bỏ việc mình làm mà phụ con... Tôi tập nghe nàng nói ân cần với hết con tim, kể cả những việc khó nghe. Tôi chọc và giễu cho nàng cười nhiều. Có những đêm chúng tôi đùa nghịch và dỡn ầm ầm đến làm các con bực mình vì ngủ không được. Chưa bao giờ chúng tôi được hạnh phúc nhiều như hiện tại. Bây giờ tôi mới nhận rõ dù sau bao nhiêu năm lấy nhau, nàng vẫn yêu tôi tha thiết như ngày đầu mới quen. Một tình yêu bền vững, thủy chung. Nếu Chúa gởi tôi đến cho nàng thì Ngài cũng gởi nàng đến cho tôi, để cho tôi trở thành tôi ngày hôm nay. Không có nàng, với tánh lơ đãng có lẽ tôi để mất hết phân nửa những đứa con. Tiền làm không bao nhiêu so với số con đông mà nàng vén khéo lo tròn. Nơi nàng, tôi học nhiều về bổn phận trong gia đình, nhất là khi tánh tôi là người hay “ăn cơm nhà vác tù và chạy rong.” Là một người chồng tôi không mơ ước gì hơn.

Nhưng trong tim của chúng tôi, có những góc kẹt nho nhỏ mà chúng tôi chưa đến được, nơi có những tì vết của cô đơn còn đang ẩn dấu. Trong tác phẩm, The Interior Castle, Thánh Têrêsa Avila diễn tả cung lòng của mình như một lâu đài có bảy phòng. Phòng cuối cùng là gần Chúa nhất. Không biết chúng tôi đã đi đến được phòng nào, nhưng trong thực tế chúng tôi có thể chia sẻ thân xác hoàn toàn, nhưng chưa chắc chia sẻ tâm hồn trọn vẹn. Và càng ngày tôi càng nghe một ao ước được chia sẻ tâm hồn nhau hơn, để chúng tôi thật sự trở nên một. Đây có phải là sự hiệp thông (communion) mà các thánh hằng ao ước với Chúa không? Và với ơn Chúa đây có phải là sự kết hiệp nhiệm mầu (mystical union) của những người sống trong gia đình như tôi không?

Sau bao nhiêu năm được Chúa dạy dỗ và được nàng thương yêu, tôi như đứa bé đang thập thò ngoài cửa, thật gần, nhưng cũng thật lo. Không biết mình có xứng đáng để được nàng mời vào? Không biết tôi có đủ can đảm để mời nàng vào nhà tôi? Xin các anh chị giúp lời cầu nguyện nếu đẹp lòng Chúa, xin cho chúng tôi được ơn hiệp thông để chúng tôi được đi trọn con đường tình của bí tích hôn nhân.

Lời Cuối:

Chúng tôi có lẽ đỡ vất vả hơn, nếu được đi marriage counseling. Counseling giúp hiểu vấn đề nhưng không chọn lựa cho chúng ta (the response is yours to choose). Để cho bền vững trong đời sống vợ chồng, chúng ta phải chọn sống cho Tình thương, luôn luôn Hi vọng và Tin tưởng bạn của mình. Vì ngoài những cố gắng của chúng ta, hầu như không đi tới đâu, còn có ơn Chúa. Nếu may mắn có cơ hội, các anh chị nên đi marriage counseling khi đương đầu với những khó khăn hầu như không vượt qua được, nhưng luôn đặt niềm tin nơi Chúa.