Caùc baûn dic.h Kinh Thaùnh

Trích saùch "Responses to 101 Questions" cuûa R.E. Brown caâu 1-2

C. 1. Baûn dòch Kinh Thaùnh naøo toát nhaát?

Baûn dòch thích hôïp hay khoâng coøn tuøy muïc ñích cuûa vieäc ñoïc Kinh Thaùnh. Vieäc ñoïc nôi coâng coäng, chaúng haïn nhöõng baøi ñoïc trong thaùnh leã hoaëc trong caùc giôø kinh nguyeän chung, ñoøi hoûi söï trang troïng. Vì theá, duøng baûn dòch quaù bình daân thì seõ khoâng hôïp. Traùi laïi, khi ñoïc rieâng ñeå suy nieäm, hoaëc caàu nguyeän, thì neân duøng moät baûn dòch ñöôïc trình baøy ñeïp maét, lôøi vaên deã ñoïc, deã hieåu. Ngoaøi ra, khi ñoïc ñeå hoïc hoûi, nghieân cöùu, thì neân coù moät baûn dòch saùt töøng chöõ - moät baûn dòch vaãn coøn giöõ laïi söï haøm hoà toái yù cuûa baûn goác.

Coù leõ caâu traû lôøi bao quaùt toát nhaát maø toâi coù theå cuùng hieán cho caùc baïn laø neâu leân ñieåm naøy: Caùc baûn goác cuûa Kinh thaùnh baèng tieáng Híp-ri, tieáng A-ram, hoaëc tieáng Hi-laïp, coù nhieàu ñoaïn phöùc taïp khoù hieåu, nhieàu caâu haøm hoà toái yù. Coù khi taùc giaû vieát khoâng roõ raøng, vaø roài dòch giaû phaûi ñoaùn yù. Vì theá, hoï phaûi quyeát ñònh hoaëc dòch saùt töøng chöõ vaø giöõ nguyeân söï haøm hoà toái nghóa, hoaëc dòch töï doï roäng raõi hôn vaø coá gaéng laøm saùng toû söï haøm hoà toái nghóa ñoù. Baûn dòch saùt caàn coù nhöõng baøi daãn giaûi in keøm, hoaëc coù phaàn chuù thích ôû döôùi chaân caùc trang, trình baøy nhöõng giaûi phaùp hieän coù cho caùc ñoaïn toái nghóa. Maët khaùc, trong baûn dòch töï do, dòch giaû ñaõ töï ñònh ñoaït yù nghóa cho nhöõng ñoaïn toái nghóa. Xeùt theo moät khía caïnh naøo ñoù thì lôøi chuù giaûi ñaõ ñöôïc khaûi trieån saün trong maïch vaên cuûa baûn dòch, vaø vì lyù do naøy, baûn dòch töï do ñoïc thì deã, nhöng duøng ñeå nghieân cöùu thì khoù.

C. 2. Vaäy Cha giôùi thieäu baûn dòch Kinh Thaùnh naøo?

Vì caâu traû lôøi cho caâu 2 vaø 3 chæ lieân quan tôùi nhöõng baûn dòch Kinh Thaùnh baèng Anh ngöõ, neân cha Brown ñaõ yeâu caàu chuùng toâi boå tuùc phaàn caùc baûn dòch tieáng Vieät. Döïa treân moät soá chi tieát maø cha Nguyeãn coâng Ñoan, Doøng Teân, ñaõ cung caáp, chuùng toâi xin taïm boå tuùc nhö sau.

Noùi chung thì caùc baûn Kinh thaùnh tieáng Vieät coù theå chia ra nhö sau:

  1. Baûn dòch töø nhöõng ngoân ngöõ thöù hai,
  2. Toaøn boä Kinh thaùnh dòch töø nguyeân ngöõ, vaø
  3. Taân Öôùc dòch Taân Öôùc töø nguyeân ngöõ Hy Laïp.

  1. Nhöõng baûn dòch töø caùc ngoân ngöõ thöù hai

    1. Töø tieáng La tinh:
      Cha Traàn ñöùc Huaân ñaõ dòch toaøn boä Kinh thaùnh töø baûn La tinh Phoå thoâng: phaàn Taân Öôùc ñöôïc xuaát baûn naêm 1959 vaø Cöïu Öôùc naêm 1968. Xem ra baûn naøy khoâng coøn thònh haønh laém. Ngoaøi ra, baûn Kinh thaùnh cuûa UÛy Ban Phuïng Vuï dòch tröôùc naêm 1975 cuõng töø baûn La tinh Phoå thoâng. Caùc baøi ñoïc trong thaùnh leã ñöôïc trích töø baûn naøy. Vì voäi neân baûn dòch naøy coøn nhieàu thieáu xoùt vaø khoâng ñöôïc xuaát baûn. Tuy nhieân, nhaø xuaát baûn baùo Traùi Tim Ñöùc Meï (Doøng Ñoàng coâng) ñaõ gom goùp nhöõng baøi Phuùc aâm trong saùch leã, vaø cho xuaát baûn cuoán "Tin Möøng Chuùa Gieâsu" naêm 1988. Baûn naøy coù leõ seõ ñöôïc söûa vaø xuaát baûn vaøo naêm 1996.

    2. Töø tieáng Phaùp:
      Baûn "Kinh Thaùnh Taân Öôùc" cuûa coá Hoàng y Trònh vaên Caên, naêm 1981. Baûn naøy bình daân, deã ñoïc. Ñaây laø moät coâng trình raát thieän chí nhöng giôùi haïn.

    3. Töø tieáng Trung Hoa:
      Baûn Taân Öôùc cuûa Cha Traàn vaên Kieäm ñöôïc xuaát baûn taïi Hoa kyø naêm 1994. Baûn dòch naøy phaàn lôùn döïa theo moät baûn tieáng Trung hoa. Dó nhieân baûn tieáng Trung hoa ñöôïc dòch töø nguyeân baûn, vaø dòch giaû ñaõ tham khaûo nhöõng baûn dòch cuûa caùc ngoân ngöõ khaùc nhö baûn New Jerusalem Bible vaø baûn New American Bible cuûa Anh ngöõ.

  2. Toaøn boä Kinh Thaùnh dòch töø caùc nguyeân ngöõ.

    Baûn dòch cuûa Cha Nguyeãn theá Thuaán, Doøng Chuùa Cöùu Theá, laø baûn duy nhaát coù caû Cöïu Öôùc vaø Taân Öôùc dòch töø caùc nguyeân ngöõ Kinh thaùnh. Cha Thuaán ñaõ laøm vieäc trong haøng 20 naêm trôøi, nhöng raát tieác cha ñaõ qua ñôøi naêm 1975, tröôùc khi hoaøn thaønh coâng trình naøy. Vì theá, ba saùch Huaán ca, Gioùt vaø Ba-ruùc, coäng theâm phaàn chuù giaûi cuûa ba saùch ñoù, ñaõ ñöôïc dòch sau naøy, vaø toaøn boä Kinh thaùnh ñöôïc in sau naêm 1975. Nhìn chung, ñaây laø moät coâng trình khoa hoïc uyeân baùc, raát coù ích cho ngöôøi nghieân cöùu. Theo quan nieäm phieân dòch coå ñieån, baûn naøy dòch baùm saùt töøng chöõ. Theâm vaøo ñoù, cha laïi duøng nhieàu töø Haùn Vieät neân caâu vaên tieáng Vieät ñoâi khi khoù hieåu. Ngoaøi ra, ñaây laø coâng trình do moät ngöôøi laøm, vaø vì theá, öu ñieåm cuûa noù laø deã thoáng nhaát, taát nhieân khuyeát ñieåm cuûa noù laø giôùi haïn khaû naêng cuûa moät ngöôøi.

  3. Caùc baûn Taân Öôùc dòch töø tieáng Hi-laïp.

    1. Baûn "Tin Möøng cuûa Thieân Chuùa Cha" cuûa Cha An-sôn Vò, naêm 1977. Baûn dòch cuûa cha Vò laø moät coâng trình caù nhaân. Cha Vò khoâng ñöôïc ñaøo taïo chuyeân moân veà Kinh thaùnh, nhöng coù moät vaøi tröïc giaùc hay, coù thieän chí vaø chòu khoù nghieân cöùu. Raát tieác, khi vaän duïng caùc tröïc giaùc aáy quaù möùc thì caâu tieáng Vieät nhieàu khi trôû thaønh ngoä nghónh. Phaàn daãn nhaäp vaø chuù thích cuûa baûn naøy thì laáy töø baûn TOB [Noveau Testament - Traduction Oecumenique de la Bible] vaø Bible de Jerusalem. Toång hôïp laïi: ñaây laø moät coâng trình thieän chí hôn laø khoa hoïc.

    2. Baûn dòch cuûa nhoùm "Caùc Giôø Kinh Phuïng vuï", naêm 1994. Ñaây laø moät coâng trình taäp theå ñaàu tieân trong laõnh vöïc phieân dòch Kinh Thaùnh taïi Vieät nam. Ban laøm vieäc goàm: moät soá chuyeân vieân Kinh thaùnh toát nghieäp Thaùnh kinh Hoïc vieän (Roâma) vaø Ecole Biblique (Gieârusalem) hoaëc taïi Vieät nam, moät soá chuyeân vieân veà phuïng vuï (hoïc taïi Phaùp), vaø moät soá toát nghieäp caùc tröôøng thaàn hoïc (Roâma). Phaàn chuù thích ñöôïc soaïn ñeå ñaùp öùng nhu caàu cuûa caùc ñoäc giaû Vieät nam, chöa coù saùch chuù giaûi ñeå tham khaûo. Trong caùc baûn dòch tieáng Vieät, ñaây laø baûn dòch chính xaùc nhaát hieän nay. Hy voïng phaàn Cöïu Öôùc seõ ñöôïc xuaát baûn trong moät ngaøy gaàn ñaây.
Sau ñaây laø caâu traû lôøi cuûa cha Brown:

Trong nhöõng baûn dòch saùt cuûa Anh ngöõ , toâi thaáy coù 4, 5 duøng ñöôïc. (Toâi thöôøng duøng nhöõng baûn dòch saùt khi daïy hoïc vì toâi muoán sinh vieân cuûa toâi bieát ñeán nhöõng traéc trôû cuûa baûn dòch.) Toâi xin ñöôïc nhaéc nhôû caùc baïn moät ñieàu: Nhieàu baûn dòch coù taàm möùc ñaõ ñöôïc söûa laïi caën keõ vaøo cuoái thaäp nieân 1980, hoaëc ñang ñöôïc hieäu ñính vaøo ñaàu thaäp nieân 1990. Vì theá, moãi ngöôøi phaûi caån thaän ñeå mua cuoán hieäu ñính môùi nhaát cuûa baát cöù baûn dòch Kinh Thaùnh naøo.

Baûn dòch maø toâi thöôøng duøng nhaát laø The Revised Standard Version (Baûn Tieâu Chuaån Hieäu Ñính). Maëc coù nhieàu khoù khaên, noùi chung thì baûn naøy ñoïc ñöôïc, cuõng nhö ñöôïc dòch saùt chöõ moät caùch caån thaän. (Ñaây laø baûn hieäu ñính cuûa Baûn King James, nhöng khoâng may, thænh thoaûng noù cuõng bò xa vaøo moät vaøi veát laày cuûa Baûn King James.) Noù laøm cho ngöôøi Coâng Giaùo hôi khoù chòu vì vieäc söû duïng caùc chöõ coå ñeå noùi veà Thieân Chuùa (nhö Thou vaø Thee). Song ñieàu naøy ñaõ ñöôïc söûa ñoåi trong baûn môùi, töùc laø The New Revised Standard Version (Baûn Tieâu Chuaån Boå Tuùc Môùi), xuaát baûn naêm 1990. Noùi chung thì ngöôøi Tin Laønh chính toâng duøng baûn naøy nhieàu nhaát, nhöng ngöôøi Tin Laønh baûo thuû thì vaãn coøn öa Baûn King James.

Phaàn ñoâng giaùo daân Coâng Giaùo taïi Myõ duøng baûn The New American Bible (Baûn Kinh Thaùnh Môùi cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo Hoa kyø). Nhöõng baøi ñoïc trong thaùnh leã thöôøng ñöôïc trích töø ñoù. Phaàn Cöïu Öôùc cuûa baûn naøy dòch raát hay, vaø noùi chung thì khaù hôn phaàn Cöïu Öôùc cuûa baûn Revised Standard Version. Tuy nhieân, phaàn Taân Öôùc coøn nhieàu thieáu xoùt traàm troïng, vaø moät trong nhöõng lyù do laø sau khi baûn dòch rôøi khoûi tay nhöõng dòch giaû ñaàu tieân thì ñaõ bò söûa ñoåi naëng neà, ñaëc bieät boán Phuùc aâm. Song vieäc söûa ñoåi naøy coù phaàn hôi vuïng veà, chaúng haïn nhö thay chöõ "reign" ["söï trò vì"] cho chöõ "kingdom" ["nöôùc" nhö "nöôùc trôøi"]. Ngoaøi söï thieáu chính xaùc, phieân dòch nhö theá roõ raøng khoâng hôïp vôùi nhöõng ñoaïn Phuùc aâm dieãn taû moät nôi (nöôùc, vöông quoác), thay vì moät haønh ñoäng (trò vì, cai trò). Theâm vaøo ñoù, söûa ñoåi nhö theá coøn gaây hieåu laàm vì Giaùo daân Myõ thöôøng nghe "reign" ["trò vì"] ra chöõ "rain" ["möa"] (vì "reign-trò vì" vaø "rain-möa" ñeàu phieân aâm laø "reân", nhöng "reign-trò vì" thì khoâng thoâng duïng). Tuy nhieân, vaán ñeà naøy ñaõ khoâng coøn nöõa vì phaàn Taân Öôùc treân vöøa ñöôïc dòch laïi hoaøn toaøn vaøo cuoái thaäp nieân 1980; noù seõ ñöôïc ra maét vôùi quí vò trong caùc giôø phuïng vuï vaøo ñaàu thaäp nieân 1990.

Taïi Anh quoác, tín höõu Coâng Giaùo duøng baûn The Jerusalem Bible (Kinh Thaùnh Gieârusalem) trong phuïng vuï, vaø baûn naøy coù nhieàu lieân-ki-toâ. Baûn Gieârusalem ñaàu tieân cuûa Anh ngöõ coù nhieàu thieáu xoùt vì noù ñöôïc dòch phaàn lôùn theo baûn Gieârusalem tieáng Phaùp, vaø ñoâi khi dòch giaû ñaõ khoâng tra khaûo caùc nguyeân baûn caën keõ hôn. (Baûn Gieârusalem tieáng Phaùp thì chính xaùc hôn.) Tuy nhieân, nhaän xeùt naøy ñaõ loãi thôøi vì baûn Anh Ngöõ treân vöøa ñöôïc söûa chöõa kyõ caøng trong thaäp nieân 1980. Phaàn chuù thích cuûa baûn Gieârusalem ñaàu tieân xem ra ñaõ raát ñaày ñuû vaø giaù trò, theá nhöng phaàn chuù thích cuûa baûn Gieârusalem môùi laïi coøn hoaøn haûo hôn.